Cây Hoàng Liên chân gà – vị thuốc quý quanh ta

Hoàng liên chân gà hay còn gọi là cây vương liên, chi liên là cây thuốc quý có rất nhiều công dụng trong chữa bệnh, kháng khuẩn, ức chế các vết loét như dạ dày và các bệnh ở phụ nữ. Từ xa xưa các thầy thuốc đông y đã coi hoàng liên như một loại biệt dược trị bách bệnh mà đến nay không còn nhiều người biết đến công dụng thực sự từ nó. Hoàng liên thuộc dạng thân thảo có độ cao từ khoảng 40cm. Thân mọc thẳng, phía trên phân nhánh, rễ nhỏ sẽ phình thành củ dài. Lá mọc thẳng từ thân có phiến hình 5 góc, thường gồm ba lá chét có cuống dài 8-18cm, các lá chét bên hình tam giác lệch cuống lá dài.

Hoa mọc thành cụm hoa nhỏ màu vàng lục, cánh hoa hình mũi mác dài bằng 1/2 lá đài có nhiều nhị dài, thời gian ra hoa vào tháng 2 – 4, lá noãn rời nhau 5 lá đài hẹp dạng cánh hoa. Quả có kích thước lớn và có cuống, bên trong quả chứa từ dưới 10 hạt mang màu lục xám. Thời gian cho quả có từ tháng 3 đến tháng 6.

Thảo dược này thường mọc hoang ở khu vực núi cao như Cao Bằng, Lạng Sơn, Sapa. Thường thu hoạch Hoàng liên vào mùa đông, chủ yếu lấy thân rễ (Rhizoma coptidis) làm dược liệu, phần vỏ và ruột có màu vàng đỏ, lõi đặc cũng có khi rỗng, không mùi, vị rất rất đắng.

Người ta đào thân rễ cây hoàng liên về rửa sạch cắt bỏ rễ phụ sau đó phơi khô. Khi dùng thì đem rửa sạch ngâm mềm và thái mỏng để dùng.

Thành phần hóa học: Trong Thân rễ hoàng liên có alcaloid (7%), chủ yếu là berberin ngoài ra có coptisin, palmatin

Hoàng liên là loại cây ưa chỗ lạnh, mát, ẩm thấp nên cũng thường tập trung ở những nơi có khí hậu như Sapa, Lâm Đồng …

Các tác dụng dược lý có trong hoàng liên:

• Tác dụng kháng Virus.
• Tác dụng chống ho gà.
• Tác dụng nội tiết.
• Tác dụng chống nấm.
• Tác dụng kháng khuẩn.
• Tác dụng đối với hệ thần kinh trung ương.

Chính vì những tác dụng vật lý này mà hoàng liên là vị thuốc khá quan trọng và là thành phần cần thiết trong chữa bệnh. Nhất là ở các bài thuốc đông y chữa dứt điểm bệnh đang được mọi người săn lùng tìm kiếm và đáp ứng thành phần dược tính trong hỗ trợ bệnh lý, cải thiện sức khỏe.

Công dụng từ cây hoàng liên chân gà

Bên trong nước sắc thân và rễ hoàng liên có chứa hoạt chất berberin có thể kháng khuẩn đối với một số vi khuẩn gram dương và gram âm. Nhất là các loại vi khuẩn liên quan đến đường tiêu hóa và một số bệnh viêm nhiễm khác. Hoàng liên có các thành phần hoạt chất có thể kháng virút cúm và kháng nấm… ức chế sự hình thành loét và điều vị dạ dày. Ngăn chặn hiện tượng chảy máu dạ dày dày do thắt môn vị, hạ cholesterol máu, hạ lượng đường…

• Chữa và hỗ trợ ốm nghén khi mang thai:Bài thuốc dùng 4g Hoàng liên, trúc nhự 8g, 6g mỗi loại gồm trần bì, bán hạ chế, tô diệp 4g. Tất cả đem sắc cùng 1 lít nước còn 1/3 đem chia 3 lần uống trong ngày.
• Chữa đổ mồ hôi trộm về đêm:Dùng hoàng liên, hoàng bá, hoàng cầm mỗi vị 8 – 12g, hoàng kỳ 16 – 24g, đương quy, thục địa, sinh địa mỗi vị 12g, thêm táo nhân và long nhãn vào sắc uống.
• Chữa bỏng:Lưu ý khi bị bỏng cần xử lý làm hạ nhiệt vết thương bằng cách chườm đá hoặc xối trực tiếp vịt trí bỏng dưới nước lạnh. Sau đó dùng Hoàng liên 16g, bồ công anh 20g, 16g mỗi loại gồm kim ngân hoa, sinh địa, mạch môn, thạch hộc, vỏ núc nác 12g, chi tử 8g. Tất cả đem sắc cùng 1 lít nước chia làm 3 lần uống trong ngày.
• Chữa nhiệt miệng, lở miệng: Nấu hoàng liên, cam thảo và ngũ vị tử lấy nước đặc ngậm trong miệng vài lần mỗi ngày cho đến khi hết lở miệng.
• Chữa bệnh quáng gà, mắt kéo màng, mộng mắt, nhìn mờ:Thành phần bài thuốc gồm 40g hoàng liên, 1 cái gân dê đực. Hoàng liên tán bột, gân dê quết nhuyễn. Cả hai trộn chung vo thành những viên nhỏ kích thước cỡ hạt ngô. Liều dùng mỗi ngày 21 viên, dùng nước tương nóng để uống thuốc. Kiêng thịt lợn trong thời gian điều trị.
• Hỗ trợ và điều trị đau mắt đỏ, chảy nước mắt, viêm màng mắt:Dùng 8g mỗi loại gồm Hoàng liên, Dành dành, Hoa cúc, Bạc hà 4g, Xuyên khung 4g Tất cả đem rửa sạch sau đó cho vào nước nấu nóng sôi đến nhiệt độ vừa thì xông hơi mắt và kết hợp uống lúc còn ấm ngày 3 lần.
• Chữa giun chui vào ống mật:Dùng 12g mỗi loại gồm Hoàng liên, hoàng bá, đảng sâm, đương quy, 8g mỗi loại gồm quế chi, xuyên tiêu, can khương, mỗi vị 8g, tế tân 2g, quả ô mai 5 quả. Đem tất cả sắc cùng 1 lít nước chia làm 3 uống trong ngày để tiêu diệt giun đang cư ngụ trong ống mật.
• Điều trị lỵ và đi ngoài phân lỏng:Dùng 12g Hoàng liên đem tán thành bột vo cùng mật ong để uống, mỗi viên 2g uống ngày 2 lần. Kết hợp cùng thuốc uống bao gồm hoàng loeen, mộc hương sắc uống cùng hoàng bá và bạch đầu ông.
• Hỗ trợ kích thích tiêu hoá, ăn ngon và làm ổn định đường tiêu hóa:Dùng nửa gam bột Hoàng liên, 1g bột Đại hoàng, bột Quế chi 0,75g. Tất cả các vị giã nát đem trộn đều vo viên cùng mật ong hoặc hồ giấm ngày chia 3 lần uống.
• Chữa lo âu, đầu óc phiền muộn, hay hồi hộp, hoảng sợ, nóng phần thân trên: Áp dụng bài thuốc Hoàng liên an thần Hoàn: Lấy 20g hoàng liên, 16g xích đan, 10g cam thảo, tán bột mịn. Đun nóng một ít rượu trắng rồi trộn đều với bột thuốc, làm hoàn to cỡ hạt đậu xanh. Ngày uống 10 viên.
• Chữa viêm loét dạ dày, tá tràng, đại tràng: Dùng hoàng liên 8g, bạch thược 12g, 8g mỗi loại gồm chi tử, bối mẫu, trạch tả, mẫu đơn bì, 6g mỗi loại gồm trần bì, ngô thù. Đem tất cả sắc cùng 1 lít nước chia 3 lần uống trong ngày.
• Hỗ trợ điều trị sốt cao, sốt phát ban:Dùng 8g mỗi loại gồm Hoàng liên, Đại hoàng, Chi tử đem sắc uống cùng 1 lít nước chia 3 lần trên ngày.
• Chữa viêm gan vi rút cấp tính: Dùng Hoàng liên 12g, nhân trần 40g, sinh địa 24g, 16g mỗi loại gồm sừng trâu, chi tử, mẫu đơn bì, 12g mỗi loại gồm đan sâm, huyền sâm, thăng ma, thạch hộc. Tất cả đem sắc cùng 1 lít nước chia 3 lần uống trong ngày.
• Điều trị bị tưa lưỡi ở trẻ em, viêm họng, lở loét:Dùng Hoàng liên mài bột hoặc tán bột trôn với mật ong bôi vị trí bị lở loét hoặc ngậm để trị viêm họng và tưa lưỡi.
• Điều trị sốt cao do nhiễm lỵ cấp tinh, đi cầu ra máu mủ: Thành phần của thang thuốc gồm hoàng liên 4g, hoàng bá 12g, bạch đầu ông 12g, mạch lạc 12g, cát căn 12g, 8g mộc hương 8g. Sắc uống 1 thang mỗi ngày.
• Điều trị lở loét do tích tụ nhiệt độc trong cơ thể:Dùng bài thuốc Hoàng Liên Giải Độc Thang với các thành phần hoàng liên 12g, hoàng cầm 12g, 8g hoàng bá 8g, chi tử 12g. Sắc kỹ gạn lấy nước uống 2 lần trong ngày.
• Chữa trĩ ngoại: Lưu ý cần tránh đi, đứng, ngồi quá lâu và hạn chế đi nặng do ăn đồ cay nóng, chất kích thích. Dùng Hoàng liên 12g, sinh địa 16g, hoàng bá 12g, xích thược 12g, trạch tả 12g, đào nhân 8g, đương quy 8g, đại hoàng 8g. Tất cả đem sắc uống chia 3 lần trong ngày.
• Hoàng liên trị bỏng:Nhanh chóng chườm đá hoặc xối nước lạnh vào khu vực bị bỏng. Sau đó lấy kim ngân hoa 16g, hoàng liên 16g, địa hoàng 16, mạch môn 16g, chi tử 8g, vỏ mộc hồ điệp 12g tán thành bột, sắc với 1 lít nước trong 20 phút. Chia uống 3 lần trong ngày.
• Chữa kiết lỵ, tiêu chảy: Lấy 12g hoàng liên tán bột, trộn chung với mật ong vo thành viên nhỏ cỡ 2g. Mỗi lần uống 1 viên x 2 lần/ ngày kết hợp lấy hoàng liên, mộc hương, hoàng bá và bạch đầu ông sắc uống.
• Chữa chàm, mề đay hay các bệnh ngoài da:Dùng Hoàng liên 12g, 16g mỗi loại gồm mã đề, sinh địa, 12g mỗi loại gồm ngưu bàng tử 8g, mộc thông 8g, khổ sâm 8g, hoàng bá 8g, phục linh 4g, thương truật 4g, bạc hà 4g. Đem sắc cùng 1 lít nước uống 3 lần mỗi ngày.

Chú ý khi dùng Hoàng Liên

Âm hư phiền nhiệt, hư tiết tả không nên dùng.